مدیر حوزه‌های علمیه كشور در نشست مدیران و كاركنان مدیریت حوزه علمیه قم با اشاره به جایگاه رفیع حوزه قم در طول تاریخ، بر توجه به مسئولیت سنگین پاسداری از این امانت گرانبهای تاریخی تأكید كرد.
نشست مدیران و كارمندان مدیریت حوزه علمیه قم با آیت‌الله علیرضا اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه كشور، دوشنبه شب 13 اسفندماه در سالن همایش‌های مدرسه عالی دارالشفاء برگزار شد.
آیت‌الله اعرافی طی سخنانی در این نشست با اشاره به آیه 186 سوره بقره «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ» عنوان كرد: این آیه از قلل آیات قرآن در مورد دعا و حاوی نكات بسیار مهمی است. وی گفت: این آیه از یك سو رابطه بین عبد و رب را نشان می‌دهد و از سوی دیگر رابطه بین داعی و مدعو را به عنوان یك رابطه اخص و ویژه حكایت می‌كند.
وی با بیان اینكه رابطه میان انسان و خدا از یك منظر بسیار نزدیك و از یك منظر بسیار دور است، گفت: این رابطه از یك منظر خیلی دور است چون درجات بسیار فاصله دارد و از یك منظر به خاطر بحث علیت و ماورای علیت و تجلی و اینكه تمام وجود عالم و انسان پر از تجلیات الهی است، از این جهت رابطه انسان و خدا بسیار نزدیك است. از یك سو، تجلیات خدا در اعماق وجود انسان نفوذ و حضور دارد و از سوی دیگر آنچنان فاصله است كه قابل وصف نیست. این رابطه عبد و رب و یا رابطه هر مخلوقی با خالق حقیقی است.
مدیر حوزه‌های علمیه به نوع دیگری از رابطه میان انسان و خداوند با عنوان رابطه تشریعی اشاره كرد و گفت: در این نوع رابطه، مخلوق بنده‌ای دارای شعور و آگاهی و انتخاب است كه آمده در جایگاه گفتگوی با خداوند قرار گرفته است. اینجا رابطه خالق و مخلوق نیست بلكه رابطه میان داعی و مدعو بوده و یك مدار ویژه و ارتباط خاصی برقرار شده و بنده این توفیق را پیدا كرده تا در ساحَت دعا قرار بگیرد.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینكه دعا و مناجات مراتب مختلفی دارد، گفت: یك مرتبه از دعا این است كه انسان از خدا چیزی می‌خواهد و آن چیزی كه می‌خواهد نیز یك امر مادی و دنیایی است. اینجا در واقع اصل همان خواسته است. انسان گاهی از این مرتبه بالاتر می‌آید و خواسته او نعمت‌های اخروی است كه درجه بالاتری دارد.
وی افزود: در دو حالت فوق، انسان خواسته‌ای را در پیشگاه خدا مطرح می‌كند و به یك معنا خداوند وسیله است. انسان با در نظر داشتن عظمت و بزرگی خداوند، از او خواسته‌ای دارد اما در واقع خودِ انسان مطرح است. با این حال می‌شود دعای انسان از این درجات و مراتب نیز بالاتر بیاید و در آنجا خدا را از خدا بخواهد. این درجه بالاتر دعا است.
مدیر حوزه‌های علمیه كشور با بیان اینكه بر اساس آیه «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ» گاهی انسان از رابطه تكوینی عبور می‌كند و وارد رابطه تشریعی با خدا می‌شود، افزود: در رابطه تشریعی، انتخاب و آگاهی و اراده‌ی بنده، او را وارد مدار و شعاع و دامنه جدیدی از رابطه با خدا می‌كند كه این ارتباط مغتنم است و انسان‌ها را از حال متعارف بالاتر می‌آورد.
وی با بیان اینكه در رابطه تشریعی انسان با خداوند، «فإنی قریب» در مقابل بُعد نیست، افزود: قرب در مدار رابطه تكوینی، اسمی در برابر بُعد است و در آن دنو و علو با هم صدق می‌كند. اما اگر كسی در دایره دوم تشریعی و مدار انتخابِ ارتباط قرار بگیرد، اینجا قرب یك‌طرفه و بدون بُعد است. این آن چیزی است كه می‌شود در دعا حاصل كرد.
آیت‌الله اعرافی عنوان كرد: در آیه فوق، خداوند برای اینكه عظمت این رابطه را نشان بدهد مستقیم با بنده صحبت نكرده است و پیامبر را واسطه قرار داده است. این مسئله شاید به این نكته اشاره داشته باشد كه واسطه و دستگیر در مدار اتصال انتخابی با خداوند و ارتباط تشریعی ویژه با او مهم است و این واسطه، پیامبر (ص) است كه مخاطب این آیه است.
مدیر حوزه‌های علمیه تاكید كرد كه این آیه هم توحید عبادی و یگانه بودن این قرب بدون قسیم دیگر را نشان می‌دهد و هم به نیاز به وساطت انسان كامل در این مسیر اشاره می‌كند و از سوی دیگر تمامی مدارج دعا را هم شامل می‌شود كه اوج آن مراتب، دعایی است كه در آن خواسته‌های غیرخدا رنگ می‌بازد.
آیت‌الله اعرافی گفت: اگر خواسته ما در دعا غیرخدا باشد، در واقع خدا را وسیله قرار داده‌ایم، البته خداوند هم لطف كرده و خود را در معرض این امر قرار داده است. اما در عین حال اینها مراتب نازله دعا است. اوج دعا این است كه آن كسی كه انسان از او می‌خواهد و آنچه از او می‌خواهد، یكی می‌شود كه همانا خود خداوند است.
وی با تاكید بر اینكه ماه مبارك رمضان می‌تواند پله‌ای باشد كه انسان به این مدارج ارتباطی با خداوند صعود كند، افزود: در دعاها و مناجات‌ها گاهی انسان به این قله پر می‌كشد. تمركز دعای سحر نیز روی اوصاف و جمال و جلال خداوند است كه این اوج دعا است و امیدواریم خداوند هم طعم آن را به ما بچشاند و هم دریچه سیر در این مدارج سلوكی را اعطا كند.
مدیر حوزه‌های علمیه در بخش دوم سخنان خود خطاب به كاركنان مدیریت حوزه علمیه قم گفت: حوزه علمیه بویژه حوزه قم یك امانت ذی‌قیمت تاریخی است كه روی دست گرفته‌ایم و شانه‌های ما به این سادگی نمی‌تواند تحمل بار این امانت را داشته باشد.
وی با بیان اینكه روایات زیادی در باب قداست، ارزش و شرافت سرزمین قم حتی قبل از اسلام وجود دارد، گفت: در تاریخ 1240 ساله قم از زمان امام صادق (ع) كه مهاجرت‌ها آغاز شد و خاندان اشعری‌ها و خاندان متعدد دیگر از روات و محدثین به قم آمدند، این شهر یك شرافت مضاعف پیدا كرد و با تدفین حضرت فاطمه معصومه (س) بر این شرافت افزوده شد.
آیت‌الله اعرافی با تاكید بر اینكه سرزمین قم طی حداقل 1240 سال گذشته همیشه مشعل هدایت بوده است، گفت: حوزه علمیه قم در قرن‌های نخست تاسیس خود یكی از سه ضلع حوزه‌های علمیه برای كل تشیع در كنار ری و بغداد بود و در طول 1240 سال نیز همیشه این چراغ روشن بوده است. البته گاهی خیلی به ركود انجامیده اما هیچگاه خاموش نشده است.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه كشور با اشاره به اینكه همواره فروغ و درخشش و پرچم‌داری در قم مشاهده شده است، گفت: آن سابقه كهن، تاریخ دیرپا و افتخارات وسیع و گسترده در قرن اخیر در قم جمع شد و با انقلاب اسلامی به اوج شكوه رسید. این امانت اكنون در دست ماست و هر اقدام كوچك و بزرگ ما می‌تواند در پیشرفت و درخشش فزون‌تر این امانت و یا خدای ناكرده در افول و خاموشی آن اثر بگذارد.
مدیر حوزه‌های علمیه خاطرنشان كرد: این امانت، شامل یك تاریخ بزرگ، میراث عظیم و هزاران هزار استعدادی است كه در اینجا جمع شده و نیز میلیون‌ها انتظار و امیدی است كه در ایران و جهان به آن دوخته شده است.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به اینكه نام قم در همه عالم بلند و مورد توجه بوده و حتی برای دشمنان نیز نام بزرگی است، گفت: نام قم در گوشه و كنار عالم با انقلاب اسلامی گره خورده است، چون هم مولد نظریه و عمل انقلاب اسلامی است و هم در امتداد آن اثر می‌گذارد و از آن اثر می‌پذیرد. این امانت كوچكی نیست.
وی عنوان كرد: حوزه علمیه قم همیشه جایگاه معارف و اندیشه الهی و دینی بوده و نهادی است كه در عصر اخیر پایگاه انقلاب اسلامی و مولد نظر و عمل انقلاب اسلامی شده است و همه نظام و انقلاب و معارف اهل‌بیت(ع) و اندیشه الهی در جهان به آن گره خورده است. ادای این امانت آدم‌های بزرگ و كمر همت بسته می‌خواهد.
آیت‌الله اعرافی تاكید كرد: صاحبان این امانت، خداوند، رسول خدا، اولیای الهی، حضرت ولیعصر (عج)، هزاران هزار عالم و فقیه و محدث و مفسر بزرگ دینی كه یا در این سرزمین دفن شدند و یا از این سرزمین برخاستند، حضرت فاطمه معصومه (س) و شهدای عالیقدر هستند.
مدیر حوزه های علمیه افزود: همه ما كه به توان و تناسب كار خود گوشه‌ای از بار این امانت الهی را بر دوش گرفته‌ایم، باید در آغازین روزهای ماه رمضان و روزهای پایانی سال، پیمان ببندیم كه بر سر عهد خود ایستاده‌ایم و آماده سربازی و تلاش و امانت‌داری هستیم.
آیت‌الله اعرافی در ادامه به دستاوردهای حوزه علمیه قم بویژه حوزه متأخر قم اشاره كرد: 1- این حوزه یك رویكرد جامع تمدنی از اسلام را مطرح و به دنیا عرضه كرد. 2- این حوزه از پوسته و لاك خود درآمد و با همه ایران و جهان سخن گفت. 3- سیاست‌ورزی درست اسلامی را زنده كرد، در حالی كه این‌طور نبود. 4- اقامه دین و حكمرانی دینی و اسلامی را به مثابه یك نظریه مهم عرضه كرد و به منصه عمل درآورد. 5- مرزهای علوم اسلامی در این حوزه گسترش بی‌مانندی پیدا كرد. 6- مرزهای جغرافیای حوزه و روحانیت را با یك نگاه جدید بین‌المللی در جهان گسترش داد. 7- پشتوانه یك نظام اسلامی در همه قوانین و مقررات آن شد. 8- در مصاف گفتگو و تعامل و رویارویی با رقیبان و معاندان و جریان‌های مختلف فكری دنیا قرار گرفت و 9- تجربه‌های گوناگون دنیای جدید را در حوزه علم و اندیشه اسلامی به كار گرفت.
آیت الله اعرافی ادامه داد: حوزه علمیه قم در كنار این دستاوردها و دامنه وسیع و شعاع گسترده‌ای كه پیدا كرد، به دلایل طبیعی و غیرطبیعی در معرض نگرانی‌هایی نیز قرار گرفته است از جمله اینكه حوزه قم با تمام مسائل و كمبودهایش باید پاسخ جهانی كه هیچگاه این‌چنین نبوده است را بدهد. از طرفی نیز كاری كرده كه همه روی آن حساس‌اند. این عرصه‌های گشوده و نیازهای بی‌پایان و پرسش‌هایی كه كران تا كران عالم را گرفته، در رویاروی حوزه علمیه است، بنابراین حوزه علمیه قم را به جایی رساندن كه از این چالش‌ها بگذرد، كار دشواری است.
وی با اشاره به مسئولیت جدید حجت‌الاسلام والمسلمین ملكی بر این نكته تاكید كرد كه باید در دوره جدید با نگاه و رویكرد قوی‌تر همراه با همراهی بیشتر ستاد و فعالیت‌های قوی‌تر و نمایان‌تر مسئولین تلاش كرد تا به اهداف كلان مورد نظر دست یافت.
مدیر حوزه‌های علمیه در پایان به رئوس چند اقدام لازم از جمله «ساماندهی و ارتقای سطوح عالی و درس‌های خارج به مثابه ستون فقرات، قلب تپنده و كانون محوری حوزه علمیه قم»، «بازسازی و اجرای طرح هدایت علمی برای صیانت از سنن حوزه و رشد طلاب»، «ارتقای مدارس خوابگاهی به كانون‌های علمی تربیتی»، «بازسازی مدرسه فیضیه و دارالشفا و مدارس دیگر قم»، «تهیه فضاهای جدید مورد نیاز»، «راه‌اندازی دوره دوم درس‌های خارج در نجاح»، «پوشش همه درس‌های آزاد حوزه در قالب نجاح»، «تمركز بر هوش مصنوعی و مزایا و مخاطرات آن»، «ارتقای پایان‌نامه‌ها و رشد بیشتر كیفی آنها»، «ارتقای امتحانات شفاهی و مصاحبه‌ها»، «طرح هدفمندی و بهره‌گیری از آن در همه عرصه‌های مرتبط»، «اهتمام به فقه معاصر از دوره تمهیدیه تا دروس خارج»، «ارتقای ادبیات در مدارس»، «رسیدگی به امور معیشتی طلاب و اساتید» و «توجه ویژه به نخبگان و استعدادهای برتر» تاكید كرد.
در پایان این مراسم، حكم دوره جدید مسئولیت حجت‌الاسلام والمسلمین حمید ملكی، قائم مقام مدیر حوزه علمیه قم توسط آیت الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه كشور اعطا شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ملكی در سخنانی كوتاه با قدردانی از اعتماد آیت‌الله اعرافی و شورای عالی حوزه های علمیه، گفت: بار این امانت بر دوش ما سنگینی می‌كند و امیدواریم با همراهی همه همكاران بتوانیم آن را در حد توان خود برداریم و رشد و تعالی حوزه علمیه قم را یك گام به جلو ببریم.
