استاد اخلاق و مبانی فقه
آیةالله حاج شیخ حسین مظاهری، در سال 1312 هجری شمسی در «تیران» یكی از شهرستانهای استان اصفهان و در خانوادهای مذهبی و روحانی و دوستدار خاندان پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه واله) پا به عرصة وجود نهاد. تقید به شریعت و كوشش برای انجام واجبات و ترك محرمات الهی از ویژگیهای برجستة خانوادة آیةالله مظاهری به ویژه والد معظم له، مرحوم حجةالاسلام والمسلمین حاج شیخ حسن مظاهری بود كه این مسأله، سهم بسزایی در رشد و تعالی روح ایشان و علاقهمندی به تحصیل در حوزة علمیه داشت.
دوران تحصیل
آیةالله مظاهری، با پایان دادن به تحصیلات غیر حوزوی، در سال 1326 هجری شمسی برای تحصیل علوم دینی وارد حوزه علمیه اصفهان شد. حوزة علمیه اصفهان در دورههای قبل، بویژه در عصر صفوی، با ظهور عالمانی برجسته و سترگ، و برپایی جلسات علمی درخششی فراوان داشت. در دورهای كه آیةالله مظاهری به تحصیلات حوزوی روی آورده بود، حوزه اصفهان اگرچه درخشش پیشین را نداشت؛ اما همچنان از استادان بزرگ و حوزههای بحث و درس خالی نبود. ایشان در ابتدا به مدرسة مسجد سید اصفهان، كه مقبرة مرحوم سید شفتی نیز در آنجاست، وارد شده و مشغول به تحصیل شدند.
آیةالله مظاهری دروس دورة ادبیات و نیز بخشی از دروس دوره سطح را در اصفهان، در نزد استادان بزرگ آن دیار، فرا گرفته و در سال 1330 هجری شمسی، به منظور تكمیل تحصیلات خود و بهرهمندی از محضر استادان حوزة علمیة قم، به این حوزة سترگ پای نهادند و پس از پایان تحصیلات سطح، در درس خارج فقه و اصول اعاظم حوزة علمیه قم شركت جسته و در كنار آن به فراگیری دروس فلسفه، همانند اسفار و شفا و نیز دروس تفسیر و كلام پرداختند.
ایشان در طی این سالها، از تدریس دروس حوزوی نیز غافل نمانده و از آغاز تحصیل، دروس فرا گرفته را تدریس میكردند. ایشان، عوامل كامیابی خود در زمینههای علمی را انتخاب استادان و هم مباحثههای خوب، تلاش برای مانع نشدن امور دنیوی در تحصیل، منظم بودن و تقویت دروس پایه میدانند.
اساتید
آیةالله مظاهری، با ورود به حوزة علمیة اصفهان، دروس ادبیات را خدمت دو عالم ادیب، مرحوم حاج آقا جمال خوانساری و حاج آقا احمد مقدس فرا گرفته و دروس سطح را نزد حضرات آیات خادمی، فیاض، طیب، ادیب و مدرس و منظومه حاجی سبزواری را در محضر مرحوم آیةالله حاج شیخ محمود مفید آموختند.
با ورود به حوزة علمیه قم، كتاب مكاسب و كفایةالاصول را نزد مرحوم آیةالله حاج شیخ عبدالجواد جبل عاملی و مرحوم آیةالله مرعشی نجفی و مرحوم آیةالله مجاهدی و مرحوم آیةالله حاج شیخ مرتضی حائری و مرحوم آیةالله سید محمد باقر سلطانی(ره) خواندند و آنگاه بیش از هشت سال در دروس خارج فقه حضرت آیةالله بروجردی و ده سال در دروس خارج فقه و اصول حضرت امام خمینی(ره) و بیش از دوازده سال در دروس خارج فقه و اصول آیةالله محقق داماد حاضر گشتند. همچنین اسفار ملاصدرا، شفای بوعلی سینا و دروس تفسیری و اعتقادی را نزد علامه طباطبایی فرا گرفتند.
فعالیتهای علمی و فرهنگی
حضرت آیةالله مظاهری، در سالهای زندگی پربركت خود خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی را به انجام رسانیدهاند كه تا هم اكنون نیز ادامه دارد. از جمله خدمات وی كه تحول بزرگی در حوزههای علمیه ایجاد كرد، اهتمام ویژه به درس اخلاق و پرورش روحیة معنوی فضلا و طلاب جوان بود. ایشان پیش از انقلاب با اصرار و استقبال فضلا و طلاب، درس اخلاق خود را ابتداء در مدرسة فیضیة قم آغاز كردند و اكنون بیش از چهل سال است كه این دروس به طور مداوم تشكیل میگردد و از این رهگذر، شاگردان و طلاب فاضلی به مكتب شیعه تقدیم شده است.
آیةالله مظاهری در امر سامان دادن به حوزههای علمیه نیز در پیش و پس از انقلاب خدمات شایانی داشتهاند. از جمله، در پیش از انقلاب، به همراه بزرگانی چون آیةالله مصباح یزدی و آیةالله خرازی در تنظیم و تدوین برنامههای علمی و آموزشی مؤسسة در راه حق شركت جستند كه بركات بسیار عظیمی را به همراه داشت. در سال 1374 هجری شمسی نیز با هجرت ایشان از حوزه علمیه قم به شهر اصفهان، حوزة علمیة اصفهان استقلال یافت. در دورة حضور ایشان در اصفهان نیز خدمات فراوانی به آن حوزة كهن ارزانی گشته كه از جمله میتوان به تأسیس «مركز مدیریت حوزه علمیه اصفهان»، «مركز آموزشهای تخصصی حوزة علمیه اصفهان»، «مركز مشاوره حوزه عملهیه اصفهان»، «مركز خدمات حوزه علمیه اصفهان با بخشهای مختلف بیمه، مسكن، قرض الحسنه و...»، «مركز تحقیقات رایانهای حوزة علمیة اصفهان» و نیز «مركز رسیدگی به امور مساجد استان اصفهان» اشاره كرد.
تدریس و تألیف
آیةالله مظاهری، سالیان بسیاری در حوزههای علمیه علاوه بر دروس اخلاق به تدریس دروس مختلف فقهی، اصولی، فلسفی، اقتصادی و... پرداختهاند. ایشان چندین بار، شرح منظومه، نهایةالحكمه و بخشهایی از اسفار اربعه را تدریس نموده و از سال 1356 تاكنون به تدریس دروس خارج فقه و اصول اشتغال داشتهاند. استاد طی این سالها بسیاری از ابواب فقهی همانند طهارة، صوم، خمس، زكوة، حجّ، امر به معروف و نهی از منكر، بیع، اجاره، مضاربه، شركت، ضمان، حواله، كفالت، صلح، حجر، قرض، فلس، قضا، ولایت فقیه و... و همچنین بیش از پنج دورة كامل مباحث علمی اصول فقه را در حوزة علمیه قم و اصفهان تدریس فرمودهاند.
حضرت آیةالله مظاهری در ضمن تدریس از تألیف و پژوهش نیز غافل نبوده و كتابهای فراوانی را به میراث مكتوب شیعه افزودهاند؛ از آن جمله میتوان به كتب زیر اشاره كرد:
الف) در زمینه فقه:
1ـ الحاشیة علی العروة الوثقی.
2ـ توضیح المسائل.
3ـ مناسك حجّ.
4ـ ولایت فقیه و حكومت دینی.
ب) در زمینه اخلاق:
1ـ دراسات فی الاخلاق و شئون الحكمة العلمیه.
2ـ عوامل كنترل غرایز در زندگی انسان.
3ـ جهاد با نفس.
4ـ اخلاق فرماندهی.
5ـ اخلاق در خانه.
6ـ اخلاق در اداره.
7ـ تربیت فرزند.
8ـ جبهه و جهاد اكبر.
9ـ خانواده در اسلام.
10ـ به سوی حق.
11ـ ویژگیهای معلم خوب.
12ـ شرح و تفسیر اخلاقی دعای كمیل.
13ـ شرح و تفسیر اخلاقی دعای سحر.
14ـ شرح و تفسیر اخلاقی مناجات شعبانیه.
ج) در زمینه اقتصاد:
1ـ احكام اقتصادی در مورد زمین.
2ـ مقایسهای بین سیستمهای اقتصادی.
3ـ التوازن الاسلامی بین الدنیا و الاخرة (با همكاری حضرات آیات خرازی، مصلحی، شهید سلطانی و استادی).
د) در زمینه اعتقادات:
1ـ معارف اسلامی در سورة یس.
2ـ معاد در قرآن.
3ـ الامامه و الولایة فی القرآن الحكیم (با همكاری حضرات آیات محمدی گیلانی، مصباح یزدی و موسوی یزدی).
4ـ برنامة زندگی.
ه) در زمینههای گوناگون:
1ـ چهارده معصوم.
2ـ الحكومة الاسلامیة فی احادیث الشیعة الامامیه (با همكاری حضرات آیات خرازی، مصلحی، شهید سلطانی و استادی).
همچنین ایشان در زمینههای دیگر اسلامی نیز تحقیقات و كتب فراوانی نگاشتهاند كه تاكنون به چاپ نرسیده است كه از آن جمله میتوان به تقریرات فقه و اصول اساتید ایشان، كتب و رسالههای متعدد فقهی و اصولی، كتابی در علم رجال، كتاب ولایةالفقیه، دورة كامل اصول فقه، رسالة فی العرفان، رسالة فی المعاد، المالكیه فی الاسلام و... اشاره كرد.
فعالیتهای سیاسی
آیةالله مظاهری، در كنار فعالیتهای علمی و فرهنگی، از فعالیتهای سیاسی باز نمانده و در پیش و پس از انقلاب اسلامی، همگام با دیگر مردم ایران برای نابودی رژیم پهلوی و استقرار حكومت اسلامی تلاش كردند. ایشان از اعضای با سابقه و عالی رتبة جامعه مدرسین حوزة علمیه قم بوده و در زمان مبارزه بر ضد رژیم شاه، با همكاری دیگر اعضای آن جامعه، به صدور اعلامیه و بیانیه بر ضد شاه و عوامل او و نیز به افشاگریهای فراوان میپرداختند. امضای ایشان در ذیل بسیاری از اعلامیههای مهم آن زمان به چشم میخورد. پس از پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی، معظم له با برقراری دروس اخلاق عمومی برای همة مردم، بویژه نسل جوان و بسیجیان و نیز برگزاری این دروس در جبهههای نبرد حق علیه باطل، و با پیروی تامّ از فرمانهای امام راحل عظیم الشأن حضرت امام خمینی(ره) یاوری صدیق و شاگردی مطیع در خدمت آن امام(ره) بودند.
هجرت به اصفهان
حوزة علمیة اصفهان، در طول تاریخ عالمان فرزانهای را به عالم اسلام تقدیم كرده بود. عالمانی چون شیخ بهایی، علامه مجلسی، میرداماد، سید شفتی و جهانگیرخان قشقایی. این حوزة با سابقه، در دهههای اخیر به سبب نبود ستارگان درخشان علم و فقاهت و نارساییهای موجود، رو به افول نهاده بود. از اینرو علمای آن دیار سالها بود كه به دنبال راهكاری مناسب برای جبران این خسارت بودند؛ اما این حركت نیازمند محوریت كارآمد و مركزیت استوار بود. پس از ارتحال مرحوم آیةالله حاج شیخ حسن صافی اصفهانی «رضوان الله علیه» علمای حوزة علمیه اصفهان در آبان ماه سال 1374 طی نامهای مفصل به مقام معظم رهبری خواستار هجرت آیت الله مظاهری به آن دیار شدند. پس از این نامه، مقام معظم رهبری در تاریخ نهم آذر ماه 1374 در نامهای از آیةالله مظاهری خواستند كه به شهر اصفهان عزیمت فرموده، درخواست مردم و علمای آن دیار را اجابت فرمایند. دو روز پس از این نا مه، یعنی یازدهم آذرماه 1374 و در سالروز تولد حضرت جوادالائمه(علیه السلام) حضرت آیةالله مظاهری با استقبال فراوان مردم، مسؤولین و علمای بزرگوار اصفهان، وارد این شهر شده و در آن رحل اقامت افكندند.
آیةالله مظاهری، هم اكنون در اصفهان حضور داشته و به ادارة حوزة علمیة اصفهان و تربیت طلاب شایسته و رسیدگی به امور مردم مؤمن و مسلمان آن شهر میپردازند.