اندیشمند انقلاب اسلامی
آیت الله سید محمد حسینی بهشتی در 2 آبان سال 1307 هـ . ش، در محله «لومبان» اصفهان به دنیا آمد. سید محمد به دلیل هوش سرشار و استعداد خدادادی در 4 سالگی برای آموختن قرآن، راهی مكتب خانه گردید و خواندن و نوشتن را فرا گرفت. سپس به دبستان رفت. چون دروس ابتدایی را به خوبی می دانست، بیشتر كلاس ها را به صورت جهشی خواند، به گونه ای كه بدون گذراندن پایه اول به سال چهارم وارد شد. هم چنین با گذراندن جهشی سال پنجم دبستان، پایه ششم ابتدایی را با موفقیت به پایان رساند.
شوق فراگیری علوم دینی، او را از دبیرستان به سوی حوزه علمیه كشاند. بنابراین، در مدرسه صدر اصفهان، به خواندن مقدمات روی آورد. آنگاه در سال 1325 هـ . ش، در 18 سالگی راهی قم گردید. در آن جا، هم زمان با پی گیری دروس متوسطه، دروس سطح را ادامه داد و به فراگیری زبان عربی، اهتمام ورزید. سید محمد پس از دریافت دیپلم ادبی، خود را برای ورود به دانشگاه آماده ساخت. همچنین، در درس خارج آیات عظام: سید محمد محقق داماد، سید حسین بروجردی و امام خمینی نیز بهره برد.
پس از دریافت مدرك كارشناسی رشته معقول و منقول در سال 1330 هـ . ش، شوق فراگیری فلسفه، او را به محضر علامه سید محمدحسین طباطبایی كشاند. تا سال 1335 هـ . ش از خرمن دانش آن فیلسوف والا مقام، خوشه چید.
آیت الله بهشتی در ادامه دروس دانشگاهی، دوره دكترا را پشت سر گذاشت و در سال 1338 هـ . ش در رشته فلسفه و الهیات، فارغ التحصیل گردید. هم چنین زبان انگلیسی و فرانسوی را نزد برخی از آشنایان آموخت و بعدها به تدریس زبان انگلیسی پرداخت.
او در دوران ملی شدن صنعت نفت و پس از آن، كودتای 28 مرداد 1332 هـ . ش وارد عرصه فعالیت های سیاسی گردید. برای نمونه، در به راه انداختن اعتصاب و راهپیمایی و ایراد سخنرانی بر ضد دولت قوام السلطنه، نقش مهمی داشت. وی بر مبانی ایدئولوژیكی، سیاسی و دینی مسلط بود و به سامان دهی مبارزه فراگیر در چارچوب ساختار نظام مند، اعتقاد داشت. از این رو، در اندیشه بنیان نهادن مركزی برای پرورش و سازمان دهی افراد با استعداد و پرشور بر آمد و دبیرستان «دین و دانش» و مدرسه منتظریه ( حقانی) را در قم پایه گذاری كرد.
پس از اعدام انقلابی منصور و دسترسی ساواك به فهرستی از اعضای هیأت های مؤتلفه اسلامی، او نیز تحت پیگرد نیروهای امنیتی قرار گرفت و بازداشت شد. البته پس از مدتی به دلیل نبودن مدارك كافی علیه او، آزاد گردید. چون دیگر حضورش در ایران به صلاح نبود، برای پی گیری فعالیت ها و سامان دادن به سازمان های اسلامی در اروپا، راهی آلمان گشت. او در آن جا، در مركز اسلامی «هامبورگ» استقرار یافت.اقامت 5 ساله آیت الله بهشتی در اروپا، این احساس را در وی پدید آورد كه جوانان مسلمان، برای رویارویی با اندیشه های الحادی به ایجاد سازمانی اسلامی نیاز بسیار دارند. از این رو، «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا» را بنیان نهاد و در قالب سخنرانی، سمینارهای اسلامی، تهیه جزوه های آموزشی و رهنمودهای تشكیلاتی و ... به فعالیت پرداخت.
شهید بهشتی در سال 1349 هـ . ش به ایران بازگشت ولی این بار، ساواك از خروج وی جلوگیری كرد. وی تا سال 1357 هـ . ش و پیروزی انقلاب اسلامی، سه بار دستگیر و به زندان افتاد. آیت الله بهشتی از افراد مؤثر در شكل گیری راه پیمایی بزرگ تاسوعا و عاشورای سال 1357 هـ . ش و عضو مؤسس تشكیلات جامعه روحانیت مبارز در سال 1356 هـ . ش بود، كه مورد تأیید حضرت امام نیز قرار گرفت.
وی هم چنین در كنار افرادی هم چون: شهید آیت الله مطهری و حضرات آیات خامنه ای، موسوی اردبیلی و هاشمی رفسنجانی و ... به عضویت شورای انقلاب درآمد. این شورا، مسؤولیت رهبری انقلاب را در داخل كشور زیر نظر حضرت امام خمینی بر عهده داشت.
وی در نخستین گام پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه گروهی از عناصر اصلی انقلاب، حزب «جمهوری اسلامی» را در 29 بهمن سال 1357 هـ . ش بنیان نهاد. پس از گذشت 1 سال از پیروزی انقلاب و تثبیت نظام اسلامی، مجلس خبرگان برای تدوین قانون اساسی تشكیل شد. با این كه آیت الله بهشتی، نایب رییس مجلس بود ولی اداره بیشتر جلسه ها را بر عهده داشت. با حضور چشم گیر وی، قانون اساسی جمهوری اسلامی تدوین شد و به تأیید امام خمینی رسید. آیت الله بهشتی در سال 1358 هـ . ش از سوی امام خمینی(ره)، به ریاست دیوان عالی كشور منصوب گردید و در رأس قوه قضائیه كشور، به خدمت پرداخت.
آیت الله بهشتی پس از سال ها فداكاری در راه اسلام، سرانجام در 7 تیر 1360 هـ . ش در جلسه سران و اعضای حزب جمهوری اسلامی كه در ساختمان مركزی حزب برگزار شده بود، بر اثر انفجار بمب كار گذاشته شده از سوی منافقان، به شهادت رسید.پیكر شهید بهشتی و تعدادی از یاران وفادار انقلاب پس از تشییع با شكوه مردم، در گلزار شهیدان بهشت زهرای تهران به خاك سپرده شد.